Νεράιδες και δράκοντες

Νεράιδες και δράκοντες

Νεράιδες
                Λέγονται και Ανεράιδες ή Ανεράδες. Το όνομά τους προέρχεται από τις Νηρηίδες, τις θαλάσσιες νύμφες που ταυτίστηκαν με τις Νύμφες των πηγών.

Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας οι Νεράιδες γίνονται Ξωτικά, Αγερικά, Ανεμικές, Ξωνέρια, Κυράδες, Καλομοίρες, Καλούδες. Εμφανίζονται στα σπήλαια, στις πηγές, κοντά στα πηγάδια, στα ποτάμια αλλά και στους αγρούς και στα αλώνια. Διακρίνονται επίσης σε τοπικές και ξενικές. Οι τοπικές είναι καλές και προστατεύουν τους συντοπίτες τους, ενώ οι ξενικές είναι επικίνδυνες. Οι όμορφες Νεράιδες με μακριά μαλλιά και λευκά φορέματα είναι καλόγνωμες, αν και μπορούν να γίνουν επικίνδυνες. Οι άσχημες και μαυροντυμένες είναι πάντα κακές. Για τους Σαρακατσάνους οι λευκοντυμένες νεράιδες ζουν στις πηγές και τα ρέματα και το σούρουπο μπορεί κανείς να ακούσει τα γέλια τους. Οι μαυροφορεμένες κατοικούν στα σκοτεινά σημεία και τις χαράδρες των βουνών.
                Άλλοτε παρουσιάζονται κόρες ωραιότατες λευκοφορεμένες. Άλλοτε σαν ανθρωπόμορφα τέρατα πανύψηλα με δάχτυλα γυρισμένα ξανάστροφα, με κανιά (πόδια) ανάποδα, τα μπρος πίσω και τα πίσω μπρος.
                Πιστεύεται ακόμη ότι κατά την εποχή του θερισμού, που οι μητέρες αναγκάζονταν να βοηθούν τους συζύγους τους έπαιρναν μαζί και τα μωρά τους, τα άλλαζαν ή τα παραμόρφωναν. Η συνήθεια αυτή από το 1926 έπαψε να υπάρχει. Αυτό οφείλονταν και στους τότε δασκάλους που διαφώτισαν τους χωρικούς και τους έπεισαν ότι τα βρέφη διατρέχουν πολλούς κινδύνους στην εξοχή. Σ΄ αυτό συνετέλεσε και η εμφάνιση φιδιών κοντά στα παιδιά ίσως εξ αιτίας του γάλακτος, που ιδιαίτερα αγαπούν τα φίδια και απαλλάχτηκαν οριστικά από τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες και οι μητέρες και τα βρέφη και τα μικρότερα παιδιά, που συνόδευαν αναγκαστικά τους γονείς τους κατά την περίοδο του θερισμού για να μεταφέρουν νερό και να τακτοποιούν τα «δρομιά» αγκαλιές από στάχυα. Πολλά παιδιά πλήρωσαν με τη ζωή τους τη συνήθεια αυτή εξ αιτίας ηλιάσεων, κρυολογημάτων και δαγκώματα ακόμη φιδιών.
                Οι νεράιδες, τις περισσότερες φορές, εμφανίζονται να χορεύουν. Ο χορός και μάλιστα ο δετός είναι η πιο προσφιλής ενασχόληση με τη συνοδεία τραγουδιού και μουσικής. Παρουσιάζονται όμως και να πλένουν ή να κουβαλούν νερό ή να καβουρδίζουν καφέ ή να φουρνίζουν ή να φτυαρίζουν θησαυρό γι΄ αυτό θεωρούνται και φύλακες θησαυρών όπως και τα «στοιχειά» ή να παντρεύονται και στους γάμους τους προσκαλούν και μουσικούς θνητούς. Ακόμη παρουσιάζονται με μορφή ανεμοστρόβιλου. Τότε λέγονται «αγερικά», διότι πιστεύουν ότι όταν σε καιρό νηνεμίας ξεσπάει απότομα ανεμοστρόβιλος, περνούν νεράιδες. Τότε κάμνουν τρεις φορές το σημείο του σταυρού ή αγιάζουν με αγιασμό, για να διαλύσουν τη θύελλα που ξέσπασε.
                Οι ώρες που κυρίως παρουσιάζονται οι νεράιδες όπως και όλα τα πονηρά πνεύματα είναι το μεσονύκτιο και το «γάργαρο» του μεσημεριού, αλλά και κάθε άλλη ώρα και τα πειράγματά τους βλάπτουν τους θνητούς, που πρέπει να τις αποφεύγουν. Μπορούν να γίνουν επικίνδυνες και να μεταμορφώσουν τους ανθρώπους ή να τους πάρουν τα λογικά, ακόμα και να προκαλέσουν το θάνατο.
                Οι νεράιδες σαν κακοποιά πνεύματα αφαιρούν τη μιλιά (φωνή). Επίσης αλλάζουν τα παιδιά, δηλ. αρπάζουν τα γερά και τα αντικαθιστούν με καχεκτικά, ασθενικά και παραμορφωμένα που ονομάζονται «γεραγιδόσποροι» ή τα «μιλιγανοπαίδια». Αφαιρούν την όραση, άλλοτε το λογικό αυτού που τις παρατηρεί και καμία φορά σκοτώνουν.
                Φοβούνται τους ιερείς και διώχνονται με τα εικονίσματα, τον αγιασμό, τα φυλαχτά, τα πατερμά (προσευχές).
                Υπάρχει η συνήθεια (πρόληψη) και τώρα ακόμη να μπαίνουν τη νύχτα σε σπίτι με λεχώνα και ο ίδιος ο σύζυγος πρέπει να μην αφήσει έξω από την πόρτα τα παπούτσια του, γιατί πιστεύουν ότι με αυτά μπορεί να μπει στο σπίτι η Γαλλού και να πνίξει τη λεχώνα ή το βρέφος. Αν είναι γυναίκα δεν πρέπει ν΄ αφήσει την μαντίλα της.
        
                Δράκοντες
                Οι δράκοντες είναι μυθικά τέρατα που κατέχουν τα νερά των πηγών (Δρακονέρια). Μύθοι για το δράκο που εμποδίζει τη χρήση του νερού και τον ήρωα που τον σκοτώνει υπάρχουν σε πολλούς λαούς και θρησκείες. Στη χριστιανική θρησκεία τέτοιος ήρωας είναι ο Άγιος Γεώργιος.
                Άλλες φορές τα στοιχειά των ποταμών παρουσιάζονται πολύ ευαίσθητα και ρομαντικά. Ένα δημοτικό τραγούδι αναφέρει:
                                     «Κόρη ξανθή τραγούδαγε σε πέτρινο γεφύρι
                                   και από το χλιβερό σκοπό, το χλιβερό τραγούδι,
                                      και το γεφύρι ράγισε και το ποτάμι στάθει
                                  και το στοιχειό του ποταμού στην άκρη επετάχθει
                                   κι ένας διαβάτης φώναξε από πέρα από τη ράχη
                                     Αλλαξε κόρη τον ηχό και πες άλλο τραγούδι
                                    για να κινήσει ο ποταμός, να σμίξει το γεφύρι
                                 και το στοιχειό του ποταμού στον τόπο του να πάει».
                Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Κρήτη, Πελοπόννησος, νησιά του Αιγαίου) πιστεύεται ότι το νερό κοιμάται μία ώρα τη νύχτα. Όποιος θέλει να πιει πρέπει να το ξυπνήσει ταράσσοντάς το απαλά με το χέρι του, αλλιώς το νερό αγανακτεί και του παίρνει το νου.
                Η μαγεία του νερού
                Ως αέναη πηγή ζωής, το νερό συνδέθηκε με την έννοια της αθανασίας. Του αποδόθηκαν μαντικές ιδιότητες (Έθιμο του Κλήδονα) και η χρήση του στα διάφορα στάδια της ζωής του ανθρώπου απέβλεπε στην κάθαρση και προσέβλεπε στην εξιλαστήρια δύναμή του. Έτσι:
                Την ώρα του τοκετού ρίχνουν νερό στην επίτοκο, για να κυλήσει το μωρό «σαν νερό».
                Μετά το γάμο, η νύφη κάνει το «κέρασμα της βρύσης», προσφέρει δηλαδή στη βρύση ψωμί ή καρπούς, για να εξευμενίσει τις δυνάμεις του νερού.
                Στο θάνατο, χύνεται όλο το νερό του σπιτιού για να ξεπλύνουν το μίασμα του θανάτου και όσοι μετέχουν στην κηδεία πρέπει να πλύνουν τα χέρια τους.
                Το νερό της λησμονιάς πίνουν οι νεκροί για να ξεχάσουν τον απάνω κόσμο.
                Μύθοι, θρύλοι, παραδόσεις καταδεικνύουν την πανταχού παρουσία του ζωοποιού χθόνιου δώρου.

Πηγή